نامزدی یکی از مراحل مهم در زندگی فردی است که به ازدواج و زندگی مشترک منتهی می‌شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است این توافق‌نامه به دلایل مختلف به هم بخورد. یکی از سوالات حقوقی رایج این است که آیا در صورت بهم خوردن نامزدی می‌توان وجه التزامی دریافت کرد؟ در این مقاله از گروه وکلای عدالت پلاس، به بررسی جنبه‌های حقوقی و امکان دریافت وجه التزامی در صورت فسخ یا بهم خوردن نامزدی پرداخته می‌شود.
تعریف نامزدی در حقوق ایران
نامزدی در حقوق ایران به‌عنوان یک توافق‌نامه غیررسمی بین دو نفر برای برقراری رابطه ازدواج تعریف می‌شود. نامزدی به‌طور رسمی در قانون مدنی ایران مورد تعریف قرار نگرفته است، اما به‌عنوان یک تعهد اخلاقی و اجتماعی پذیرفته شده است. نامزدی به طور کلی شامل مراحل مختلفی است که از جمله آن‌ها می‌توان به اعلام رسمی نیت ازدواج، عقد حلقه و برگزاری مراسم مقدماتی اشاره کرد.
وجه التزام در قراردادها
وجه التزام به‌عنوان یک تعهد مالی برای اجرای شروط یک قرارداد در نظر گرفته می‌شود. این وجه معمولاً در قراردادهای رسمی مانند قراردادهای تجاری یا قراردادهای کاری مشاهده می‌شود. در این قراردادها، طرفین متعهد می‌شوند که در صورت نقض یا عدم انجام تعهدات، مبلغ مشخصی را به‌عنوان جریمه پرداخت کنند.
در رابطه با نامزدی، از آنجایی که این توافق‌نامه به‌طور معمول یک قرارداد غیررسمی است، سوال این است که آیا می‌توان وجه التزام برای فسخ یا بهم خوردن آن در نظر گرفت؟
امکان دریافت وجه التزام در صورت فسخ نامزدی
در ادامه ای مقاله، قصد داریم تا به توضیح کامل در خصوص امکان دریافت وجه التزام در صورت فسخ نامزدی بپردازیم.
چندجانبه بودن توافق
اگر نامزدی از ابتدا بر اساس توافق دوطرفه و با شروط خاصی صورت گیرد، در این صورت ممکن است در قرارداد، شرطی برای پرداخت وجه التزام در صورت فسخ نامزدی لحاظ شده باشد. این شرط معمولاً زمانی به‌کار می‌رود که یکی از طرفین بدون دلیل موجه تصمیم به فسخ نامزدی بگیرد.
وجود خسارت مالی و معنوی
در صورتی که فسخ نامزدی باعث بروز خسارت مالی یا معنوی به طرف دیگر شود، فردی که زیان دیده می‌تواند از طریق دادگاه درخواست وجه التزام یا جبران خسارت کند. به‌عنوان مثال، اگر یک طرف نامزدی برای مراسم‌های بزرگ و مهمانی‌های مربوط به ازدواج هزینه کرده باشد، می‌تواند درخواست وجه التزام بابت این هزینه‌ها را مطرح کند.
شرط وجه التزام در توافق‌نامه‌ها
اگر طرفین نامزدی از ابتدا توافق کنند که در صورت بهم خوردن نامزدی، طرف مسئول باید مبلغ مشخصی را به‌عنوان وجه التزام پرداخت کند، این شرط طبق قوانین قراردادها قابل اجراست. اما چنین توافقی نیاز به توافق رسمی دارد که ممکن است در قالب یک قرارداد مکتوب یا حتی توافق شفاهی بین طرفین صورت گیرد.
عدم اجبار قانونی برای وجه التزام
با توجه به اینکه نامزدی در بسیاری از مواقع قراردادی رسمی و قانونی نیست، در صورت فسخ یا بهم خوردن آن، هیچ‌گونه الزام قانونی برای پرداخت وجه التزام وجود ندارد مگر اینکه شرطی در این رابطه به‌طور رسمی و واضح ذکر شده باشد.
شرایط تعیین وجه التزام در صورت بهم خوردن نامزدی
در ادامه لازم است تا شرایط تعیین وجه التزام در صورت بهم خوردن نامزدی را باهم بررسی کنیم.
وجود توافق قبلی
در صورتی که طرفین در آغاز نامزدی توافق کرده باشند که در صورت فسخ آن، مبلغی را به‌عنوان وجه التزام پرداخت کنند، این شرط معتبر خواهد بود. اما اگر این توافق صورت نگرفته باشد، طرفین نمی‌توانند از یکدیگر وجه التزام مطالبه کنند.
احراز سوء نیت یکی از طرفین
اگر یکی از طرفین بدون دلیل موجه و به‌طور یک‌جانبه تصمیم به فسخ نامزدی بگیرد، طرف مقابل می‌تواند اثبات کند که فسخ به‌طور غیرمنصفانه و به ضرر وی بوده است. در این صورت، درخواست وجه التزام از دادگاه ممکن است پذیرفته شود.
خسارت‌های مالی و اجتماعی
اگر فسخ نامزدی باعث خسارت‌های مالی یا اجتماعی به یکی از طرفین شود، می‌تواند موجب مطالبه وجه التزام باشد. به‌عنوان مثال، هزینه‌هایی که برای جشن نامزدی یا خرید حلقه انجام شده‌اند، ممکن است جبران شود.
موافقت با شروط قانونی
در صورتی که طرفین در توافق نامزدی شرایطی را برای فسخ و وجه التزام ذکر کرده باشند، این شرایط باید با اصول قانونی مطابقت داشته باشد تا قابل اجرا باشد. به‌عنوان مثال، شروط باید معین و شفاف باشد و باعث اجحاف به هیچ‌یک از طرفین نشود.
بیشتر بخوانید: وکیل خانواده
آثار حقوقی فسخ نامزدی
در ادامه میخواهیم تا به معرفی و توضیح آثار حقوقی فسخ نامزدی بپردازیم.
لزوم بازگشت هدایا
در صورتی که فسخ نامزدی به دلیل عدم توافق و مسئولیت یکی از طرفین باشد، طرفی که تصمیم به فسخ گرفته است، ممکن است ملزم به بازگشت هدایای نامزدی شود.
حذف تعهدات اجتماعی و خانوادگی
فسخ نامزدی معمولاً به‌طور ضمنی منجر به پایان تعهدات اجتماعی و خانوادگی است که طرفین به یکدیگر دارند. به‌ویژه اگر ارتباطات و برنامه‌های اجتماعی زیادی برای مراسمات بعدی در نظر گرفته شده باشد.
اثرات در زندگی شخصی و اجتماعی
فسخ نامزدی به‌ویژه در جوامع سنتی ممکن است باعث مشکلات اجتماعی و فشار روانی برای طرفین شود که باید از نظر حقوقی این مشکلات نیز بررسی شود.
نتیجه‌گیری
در صورتی که در توافق‌نامه نامزدی شرط وجه التزام وجود داشته باشد یا فسخ نامزدی باعث بروز خسارت مالی یا معنوی به طرف مقابل شود، امکان مطالبه وجه التزام وجود دارد. با این حال، از آنجایی که نامزدی بیشتر یک تعهد اخلاقی و اجتماعی است، الزام قانونی برای پرداخت وجه التزام وجود ندارد مگر در شرایط خاص و با توافق صریح طرفین. بنابراین، بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات حقوقی در آینده، تنظیم یک قرارداد رسمی و شفاف در ابتدای نامزدی است.