یکی از موضوعات مهم در حوزه حقوق خانواده، مسئله نفقه است که همواره توجه زیادی را به خود جلب می‌کند. در شرایطی که پدر به هر دلیلی قادر به پرداخت نفقه فرزند خود نباشد، این سوال مطرح می‌شود که آیا مادر می‌تواند از جد پدری نفقه فرزند را مطالبه کند؟ در این مقاله از گروه وکلای عدالت پلاس به بررسی این موضوع از منظر حقوقی خواهیم پرداخت.
1. مفهوم نفقه و مسئولیت پرداخت آن
نفقه به معنای تأمین نیازهای ضروری فرد است که شامل هزینه‌های خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و سایر نیازهای اولیه زندگی می‌شود. طبق قانون مدنی ایران، نفقه در درجه اول بر عهده پدر است و او مسئول تأمین آن برای همسر و فرزندان خود است. این مسئله به‌ویژه در طلاق‌ها و جدایی‌ها مطرح می‌شود، جایی که پرداخت نفقه به‌طور معمول از پدر به مادر منتقل می‌شود.
2. نفقه فرزند در صورتی که پدر غایب باشد
در شرایطی که پدر به دلایلی مانند سفر، غیبت طولانی یا زندانی شدن نتواند نفقه فرزند خود را تأمین کند، مادر می‌تواند از دیگر بستگان نزدیک از جمله جد پدری (پدر بزرگ) نفقه فرزند را مطالبه کند. اما این موضوع به‌طور دقیق در قانون مدنی ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
2.1. مسئولیت جد پدری در تأمین نفقه
طبق ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی ایران، در صورتی که پدر قادر به تأمین نفقه فرزند نباشد و همچنین مادر نیز توان پرداخت آن را نداشته باشد، تکلیف نفقه به عهده جد پدری (پدر بزرگ) می‌افتد. این بدان معنی است که اگر پدر به هر دلیل نتواند نفقه فرزند را پرداخت کند، مادر می‌تواند از جد پدری درخواست تأمین نفقه فرزند را بکند.
2.2. شرایط مطالبه نفقه از جد پدری
مادر می‌تواند در شرایطی که پدر به دلایل مختلفی مانند زندانی بودن یا غیبت، نفقه فرزند را پرداخت نمی‌کند، از جد پدری درخواست نفقه نماید. اما این مسئله تحت شرایط خاصی ممکن است که به بررسی شرایط قانونی و وضعیت پدر در این موارد بستگی دارد.
3. زندانی شدن پدر و تأثیر آن بر نفقه فرزند
غیبت و یا زندانی شدن پدر به دلیل ارتکاب جرم، مسئله تأمین نفقه فرزند پیچیده‌تر می‌شود. پدر زندانی از نظر مالی ممکن است قادر به پرداخت نفقه نباشد و در این شرایط، مادر می‌تواند از جد پدری درخواست نفقه کند. البته در این صورت مادر باید مدارکی مبنی بر زندانی بودن پدر و عدم توانایی او برای پرداخت نفقه ارائه دهد.
3.1. حکم دادگاه در خصوص نفقه از جد پدری
در برخی از موارد ممکن است دادگاه نسبت به این که آیا جد پدری باید نفقه فرزند را پرداخت کند یا خیر، تصمیم بگیرد. دادگاه ممکن است پس از بررسی شرایط و شواهد موجود، حکم به تأمین نفقه از سوی جد پدری بدهد. در چنین شرایطی، جد پدری مسئولیت مالی در قبال فرزند را عهده‌دار خواهد شد.
3.2. اقدام قانونی مادر برای مطالبه نفقه
برای این که مادر بتواند نفقه فرزند را از جد پدری مطالبه کند، ابتدا باید شکایتی به مراجع قضایی ارائه دهد. این شکایت معمولاً شامل مدارک و دلایلی است که اثبات می‌کند پدر قادر به پرداخت نفقه نبوده و نیاز به کمک از طرف جد پدری وجود دارد. دادگاه پس از بررسی این شکایت، در صورت لزوم حکم به تأمین نفقه از سوی جد پدری صادر خواهد کرد.
4. شرایط غیبت پدر و نفقه فرزند
در صورتی که پدر غایب باشد، نفقه فرزند بر عهده مادر قرار می‌گیرد، اما اگر مادر نیز قادر به پرداخت آن نباشد، می‌تواند از جد پدری درخواست نفقه نماید. غیبت پدر به این معنا است که او به‌طور طولانی از خانه خارج شده و به هیچ‌گونه ارتباطی با فرزند و همسر خود ندارد. در چنین شرایطی، مادر می‌تواند اقدام قانونی لازم را برای درخواست نفقه از جد پدری انجام دهد.
4.1. غیبت پدر و تأثیر آن بر مسئولیت نفقه
قانون مدنی ایران در خصوص غیبت طولانی مدت پدر، حقوق مادر و فرزند را به‌طور خاص تنظیم کرده است. در صورتی که پدر غایب باشد و مادر نتواند نفقه فرزند را پرداخت کند، جد پدری به‌عنوان مسئول تأمین نفقه فرزند شناخته می‌شود. بنابراین، مادر می‌تواند در چنین شرایطی از جد پدری درخواست نفقه کند.
5. نتیجه‌گیری
در شرایطی که پدر به دلیل زندانی شدن یا غیبت طولانی قادر به پرداخت نفقه فرزند نباشد، مادر می‌تواند از جد پدری نفقه فرزند را مطالبه کند. این موضوع طبق قوانین مدنی ایران تحت شرایط خاصی انجام می‌شود و برای انجام آن، مادر باید شکایت قانونی ارائه داده و مدارک لازم را برای اثبات وضعیت پدر و نیاز به نفقه از جد پدری فراهم کند.