تقسیم ارث یکی از مسائل پیچیده و مهم در قوانین مدنی است که در آن نسبت به افراد مختلف، بسته به وضعیت تاهل، تغییراتی وجود دارد. در بسیاری از جوامع، به ویژه در سیستم‌های حقوقی اسلامی، ارث به‌طور دقیق و با دقت بالا بین وراث تقسیم می‌شود و بر اساس شریعت و قانون، فرزندان، همسران و سایر افراد وابسته به شخص متوفی، حق دریافت سهم مشخصی از دارایی‌های او را دارند. در این مقاله از گروه وکلای عدالت پلاس به بررسی تفاوت‌های تقسیم ارث در میان فرد مجرد و فرد متاهل می‌پردازیم و از جنبه‌های قانونی آن صحبت خواهیم کرد.
1. قانون ارث در ایران
در حقوق ایران، قانون تقسیم ارث بر اساس قوانین شرعی اسلام به‌ویژه فقه امامیه تنظیم شده است. در این قوانین، سهم‌الارث هر یک از وراث به‌طور دقیق مشخص شده است. تقسیم ارث بر اساس درجه رابطه خانوادگی با متوفی صورت می‌گیرد و نکته مهم آن که نوع و میزان ارث بستگی به وضعیت تاهل فرد متوفی نیز دارد.
2. تقسیم ارث برای فرد مجرد
برای فردی که در زمان فوت، مجرد است و ازدواج نکرده، تقسیم ارث به‌صورت ساده‌تر انجام می‌شود. در این شرایط، بستگان متوفی طبق اولویت‌های قانون ارث، سهم خود را از ماترک او دریافت می‌کنند. این افراد به‌طور کلی شامل پدر و مادر، برادران و خواهران، فرزندان (در صورت وجود) و سایر اقارب می‌باشند.
2.1 سهم ارث والدین و خواهر و برادران
در صورتی که متوفی مجرد باشد و فرزند نداشته باشد، ارث بین والدین و در صورت عدم وجود والدین، بین خواهران و برادران تقسیم می‌شود. در این شرایط، اگر مادر یا پدر در قید حیات نباشند، سهم آن‌ها به باقی‌مانده وراث منتقل می‌شود.
2.2 سهم ارث از ناحیه پدری یا مادری
در صورتی که والدین متوفی در قید حیات نباشند و تنها برادران یا خواهران باقی‌مانده باشند، سهم آن‌ها به‌طور مساوی تقسیم می‌شود. در این حالت، هیچ‌گونه تفاوتی بین فرزندانی که از پدر یا مادر متوفی به‌دنیا آمده‌اند وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: وکیل ارث
3. تقسیم ارث برای فرد متاهل
در مقابل، تقسیم ارث برای فرد متاهل تغییرات عمده‌ای به‌دنبال دارد. بر اساس قانون، در صورتی که فرد متوفی ازدواج کرده باشد، همسر او نیز جزء وراث خواهد بود و سهم مشخصی از ارث او را دریافت خواهد کرد.
3.1 سهم همسر
در صورتی که فرد متوفی ازدواج کرده باشد، همسر او از ماترک او سهم‌الارث خواهد برد. میزان این سهم بسته به نوع ازدواج و تعداد وراث متفاوت است. به طور معمول، در صورت وجود فرزند، همسر متوفی یک هشتم از ماترک را به ارث می‌برد. در صورتی که فرزند وجود نداشته باشد، سهم همسر از ارث به یک چهارم از ماترک افزایش می‌یابد. این تفاوت‌ها به‌دلیل تقسیم‌بندی‌های خاص قانون ارث برای ازدواج و وجود فرزند است.
3.2 سهم فرزند و همسر
اگر فرد متوفی همسر و فرزند داشته باشد، سهم فرزند از ارث افزایش می‌یابد و این تقسیم‌بندی در قانون به‌طور کاملاً دقیق مشخص شده است. در این شرایط، همسر متوفی طبق قانون سهم خود را خواهد برد و فرزندان هم سهم خود را از ماترک خواهند گرفت.
4. تفاوت‌های اصلی در تقسیم ارث بین فرد مجرد و متاهل
در موارد مختلف، می‌توان تفاوت‌های بارزی را بین تقسیم ارث فرد مجرد و متاهل مشاهده کرد. این تفاوت‌ها عمدتاً به دلیل تفاوت در تعداد وراث و نوع رابطه قانونی با متوفی است. به‌طور کلی می‌توان تفاوت‌های زیر را بیان کرد:
- وجود همسر در تقسیم ارث: در فرد متاهل، همسر به‌طور قانونی جزء وراث قرار می‌گیرد و سهمی از ارث خواهد برد که در فرد مجرد این امر وجود ندارد.
- تعداد وراث: در فرد مجرد، تعداد وراث محدودتر است و ممکن است والدین یا خواهران و برادران تنها وراث باشند. اما در فرد متاهل، علاوه بر همسر، فرزندان نیز به‌عنوان وراث سهم خواهند برد.
- سهم والدین: در فرد مجرد، سهم والدین بیشتر است چرا که در صورتی که فرزند نداشته باشد، سهم بیشتری از ارث را دریافت می‌کنند. اما در فرد متاهل، فرزندان نیز سهم خواهند برد و سهم والدین کاهش می‌یابد.
5. چالش‌های تقسیم ارث در میان وراث
در هر دو حالت فرد مجرد و متاهل، ممکن است چالش‌هایی در تقسیم ارث وجود داشته باشد. این چالش‌ها ممکن است ناشی از عدم توافق میان وراث یا وجود شرایط خاص مانند بدهی‌های مالی، وصیت‌نامه و غیره باشد. در چنین شرایطی، مشاوره با وکیل متخصص در زمینه ارث و وصیت‌نامه می‌تواند کمک‌کننده باشد تا روند تقسیم به‌صورت قانونی و عادلانه انجام گیرد.
6. نتیجه‌گیری
تقسیم ارث در حقوق ایران و بر اساس قوانین شرعی، تفاوت‌های قابل توجهی بین فرد مجرد و فرد متاهل دارد. همسر در فرد متاهل بخشی از ارث را به‌طور قانونی دریافت می‌کند، در حالی که در فرد مجرد، این سهم به وراث دیگر از قبیل والدین و خواهران و برادران تعلق می‌گیرد. آگاهی از این تفاوت‌ها برای هر فردی که درگیر مسائل ارث و وراثت است، ضروری است تا از حقوق خود به‌طور مؤثر استفاده کند. در موارد پیچیده‌تر، مشاوره حقوقی می‌تواند به تسهیل فرایند تقسیم ارث کمک کند.