ازدواج مجدد مرد متأهل در جامعه ایران همواره موضوعی بحث‌برانگیز بوده است. طبق قوانین اسلامی و حقوقی ایران، مردان می‌توانند با رعایت شرایط خاصی، اقدام به ازدواج مجدد کنند. اما این امر، مستلزم رعایت ضوابطی است که در قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ و دیگر مقررات مرتبط تصریح شده است. در این مقاله گروه وکلای عدالت پلاس، شرایط ازدواج مجدد مرد متأهل، محدودیت‌ها، نحوه اخذ مجوز و پیامدهای قانونی آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱. مبنای شرعی و قانونی ازدواج مجدد
ازدواج مجدد مرد در فقه اسلامی و قانون ایران مجاز است، اما مشروط به رعایت عدالت و داشتن شرایط قانونی خاصی است.
۱.۱. مبنای شرعی
طبق آیات قرآن و احادیث معتبر، مردان می‌توانند تا چهار همسر دائم اختیار کنند، مشروط بر اینکه عدالت را بین آن‌ها رعایت کنند. در آیه ۳ سوره نساء آمده است:
«فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً.»
۱.۲. مبنای قانونی
مطابق ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده، مردان برای ازدواج مجدد باید شرایط قانونی را فراهم کنند و در برخی موارد، مجوز دادگاه را کسب کنند.
۲. شرایط قانونی ازدواج مجدد مرد متأهل
بر اساس ماده ۱۶ و ۱۷ قانون حمایت از خانواده، به معرفی و توضیح شرایط ازدواج مجدد مرد متأهل در ادامه اشاره می‌شود:
۲.۱. رضایت همسر اول
یکی از مهم‌ترین شرایط ازدواج مجدد، رضایت همسر اول است. اگر همسر اول رضایت کتبی خود را برای ازدواج مجدد شوهر اعلام کند، مرد می‌تواند بدون نیاز به مجوز دادگاه، اقدام به ازدواج مجدد کند.
۲.۲. عدم توانایی همسر اول در انجام وظایف زناشویی
چنانچه همسر اول نتواند وظایف زناشویی خود را انجام دهد (اعم از روابط جنسی، امور خانه و وظایف همسری)، مرد می‌تواند با ارائه مدارک مستند، درخواست ازدواج مجدد کند.
۲.۳. ابتلای همسر اول به بیماری‌های صعب‌العلاج
در صورت ابتلای همسر اول به بیماری‌های صعب‌العلاج جسمی یا روانی که ادامه زندگی مشترک را برای مرد دشوار کند، وی می‌تواند با ارائه گواهی پزشکی قانونی، درخواست ازدواج مجدد کند.
۲.۴. محکومیت یا زندانی شدن همسر
در مواردی که همسر اول به حبس طولانی‌مدت محکوم شده یا زندانی باشد، مرد می‌تواند تقاضای ازدواج مجدد کند.
۲.۵. ترک زندگی خانوادگی از سوی زن
اگر زن بدون دلیل موجه زندگی مشترک را ترک کرده و قصد بازگشت نداشته باشد، مرد می‌تواند برای ازدواج مجدد درخواست دهد.
۲.۶. ابتلای زن به اعتیاد مضر
اعتیاد همسر اول به مواد مخدر یا مشروبات الکلی، که باعث بروز مشکلات در زندگی مشترک شود، از دیگر دلایل موجه برای ازدواج مجدد است.
۲.۷. عدم تمکین همسر اول
چنانچه زن از انجام وظایف زناشویی و تمکین خودداری کند و نشوز وی در دادگاه ثابت شود، مرد حق دارد درخواست ازدواج مجدد کند.
۳. اخذ مجوز ازدواج مجدد از دادگاه
در صورتی که شرایط فوق محقق شده باشد اما همسر اول رضایت ندهد، مرد باید از دادگاه خانواده مجوز ازدواج مجدد دریافت کند. دادگاه با بررسی دلایل و مدارک ارائه‌شده توسط مرد، تصمیم‌گیری می‌کند.
۳.۱. مدارک مورد نیاز برای اخذ مجوز
- سند ازدواج رسمی
- مدارک پزشکی (در صورت بیماری یا عدم توانایی همسر)
- گواهی عدم تمکین یا ترک زندگی
- گواهی محکومیت یا حبس همسر
۴. رعایت عدالت میان همسران
مهم‌ترین شرط شرعی و قانونی برای ازدواج مجدد، رعایت عدالت میان همسران است. طبق ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی، مرد موظف است در تأمین نفقه، توجه عاطفی و رعایت حقوق همسران خود، عدالت را برقرار کند.
۴.۱. عدالت مالی
مرد موظف است هزینه‌های زندگی هر دو همسر را به نحو عادلانه تأمین کند.
۴.۲. عدالت عاطفی
رعایت عدالت در توجه، محبت و رفتار میان همسران نیز از وظایف شرعی و اخلاقی مرد است.
۵. ازدواج مجدد بدون مجوز دادگاه
اگر مرد بدون رعایت شرایط قانونی و بدون اخذ مجوز از دادگاه اقدام به ازدواج مجدد کند، این اقدام ممکن است عواقب قانونی داشته باشد.
۵.۱. مجازات کیفری
مطابق ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده، ازدواج مجدد بدون مجوز، جرم محسوب شده و مرد به حبس تعزیری تا یک سال محکوم می‌شود.
۵.۲. ثبت نکردن ازدواج مجدد
عدم ثبت ازدواج مجدد نیز جرم محسوب می‌شود و مجازات حبس تا شش ماه و جزای نقدی در پی دارد.
۶. پیامدهای حقوقی ازدواج مجدد برای همسر اول
ازدواج مجدد مرد ممکن است آثار و پیامدهایی برای همسر اول داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
۶.۱. حق درخواست طلاق
در صورت ازدواج مجدد مرد بدون رضایت همسر اول، زن می‌تواند به استناد «عسر و حرج» درخواست طلاق کند.
۶.۲. مطالبه مهریه و حقوق مالی
همسر اول در صورت ازدواج مجدد شوهر، می‌تواند تمامی حقوق مالی خود از جمله مهریه، نفقه و اجرت‌المثل را مطالبه کند.
۶.۳. درخواست تفکیک اموال
زن می‌تواند درخواست کند که اموال شوهر برای جلوگیری از تضییع حقوق مالی وی، تفکیک و مشخص شود.
۷. تفاوت ازدواج مجدد دائم و موقت
ازدواج مجدد ممکن است به صورت عقد دائم یا موقت انجام شود که هر کدام آثار حقوقی متفاوتی دارند.
۷.۱. ازدواج دائم
در ازدواج دائم، مرد باید کلیه حقوق قانونی زن را رعایت کند و ثبت ازدواج نیز الزامی است.
۷.۲. ازدواج موقت
در ازدواج موقت، ثبت آن فقط در صورت باردار شدن زن یا توافق طرفین الزامی است. ازدواج موقت نیاز به اخذ مجوز دادگاه ندارد.
۸. نتیجه‌گیری
ازدواج مجدد مرد متأهل در نظام حقوقی ایران مجاز است، اما تابع شرایط و مقررات خاصی است. رعایت عدالت، اخذ رضایت همسر اول یا کسب مجوز از دادگاه، از مهم‌ترین الزامات ازدواج مجدد است. عدم رعایت این ضوابط، می‌تواند پیامدهای کیفری، حقوقی و اخلاقی برای مرد داشته باشد. از این رو، مردان باید با آگاهی کامل از قوانین و شرایط مربوطه، در مسیر ازدواج مجدد گام بردارند تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.