طلاق توافقی فرآیندی است که در آن زن و شوهر با توافق متقابل تصمیم به جدایی می‌گیرند و درباره مسائل مختلف از جمله مهریه، حضانت فرزندان، نفقه، جهیزیه و سایر حقوق مالی توافق می‌کنند. یکی از موارد مهم در این نوع طلاق، تعیین تکلیف جهیزیه و هدایایی است که در طول زندگی مشترک رد و بدل شده است.
این مقاله از گروه وکلای عدالت پلاس به بررسی میپردازد و تمام جزئیات موضوع پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی را به شما ارائه می‌دهد.
تعریف جهیزیه و هدایا در حقوق خانواده
جهیزیه: جهیزیه اموالی است که زن از خانه پدری به منزل مشترک می‌آورد تا از آن‌ها در زندگی زناشویی استفاده شود. مطابق عرف و قانون، زن مالک جهیزیه است و حق دارد هر زمان که بخواهد آن‌ها را مسترد کند.
هدایا: هدایا اقلامی هستند که طرفین در دوران نامزدی یا پس از ازدواج به یکدیگر تقدیم می‌کنند. هدایا می‌تواند شامل طلا، جواهرات، لوازم خانه یا حتی اموال گران‌بها باشد که گاه ارزش مالی بالایی دارند.
وضعیت جهیزیه در طلاق توافقی
- استرداد جهیزیه در صورت وجود سیاهه: سیاهه جهیزیه فهرستی است که هنگام انتقال اموال از خانه پدری به منزل مشترک، تهیه و توسط طرفین امضا می‌شود. در طلاق توافقی، اگر سیاهه موجود باشد، زن می‌تواند براساس آن، اموال خود را پس بگیرد.
- استرداد جهیزیه بدون سیاهه: در صورتی که سیاهه‌ای تنظیم نشده باشد، زن می‌تواند با ارائه شهادت شهود یا قرائن دیگر، مالکیت خود را بر جهیزیه اثبات کند. همچنین، زن می‌تواند درخواست کارشناسی جهت تشخیص اقلام جهیزیه و تعلق آن‌ها به خود ارائه دهد.
- توافق در خصوص جهیزیه: در طلاق توافقی، طرفین می‌توانند درباره جهیزیه به توافق برسند. این توافق می‌تواند به صورت کتبی در متن دادخواست طلاق ثبت شود و از هرگونه اختلاف آینده جلوگیری کند.
همچنین بخوانید: وکیل طلاق
وضعیت هدایای دوران نامزدی و ازدواج
- پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی دوران نامزدی: براساس ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی، اگر نامزدی بدون تقصیر یکی از طرفین به هم بخورد، هر یک از نامزدها می‌تواند هدایای خود را مطالبه کند. در طلاق توافقی، اگر طلاق پس از ازدواج صورت گیرد، این موضوع دیگر قابل اعمال نیست و هدایا به عنوان مال بخشیده‌شده تلقی می‌شود.
- پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی دوران ازدواج: هدایای ارائه‌شده در دوران زندگی مشترک قابل استرداد نیستند، مگر آن‌که شرط بازگشت آن‌ها در زمان تقدیم هدایا ذکر شده باشد یا هدایا، جنبه تملیکی نداشته باشند. در طلاق توافقی، هدایا معمولاً جزء اموال قابل تقسیم محسوب نمی‌شوند و بازگشت آن‌ها نیاز به توافق طرفین دارد.
نکات مهم در پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی
- تعیین تکلیف در متن توافق طلاق: توصیه می‌شود که زن و شوهر در زمان تنظیم توافقنامه طلاق، تکلیف جهیزیه و هدایا را به صراحت مشخص کنند تا از هرگونه دعوای احتمالی در آینده جلوگیری شود.
- امضای صورت‌جلسه تحویل جهیزیه: در صورتی که زن اقدام به استرداد جهیزیه کند، بهتر است صورت‌جلسه‌ای در حضور شاهدان تنظیم شود تا از هرگونه ادعای بعدی جلوگیری شود.
- اهمیت تنظیم لیست جهیزیه: برای اثبات مالکیت بر جهیزیه، تهیه لیست دقیق از اموال و تأیید آن توسط شوهر، خانواده و حتی امضای شهود ضروری است.
رویه قضایی در خصوص استرداد جهیزیه
- دادخواست استرداد جهیزیه: زن می‌تواند ضمن دادخواست طلاق توافقی یا به صورت جداگانه، دادخواست استرداد جهیزیه را مطرح کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و دلایل، حکم به بازگشت اموال خواهد داد.
- نقش اجرای احکام در استرداد جهیزیه: در صورت صدور حکم استرداد جهیزیه، اجرای احکام خانواده وظیفه دارد اموال مذکور را به زن تحویل دهد. در صورت مقاومت شوهر، امکان اعمال زور قانونی وجود دارد.
رویه قضایی در خصوص استرداد هدایا
- عدم امکان مطالبه هدایا پس از ازدواج: پس از ازدواج، هدایا جنبه بلاعوض پیدا می‌کنند و بازپس‌گیری آن‌ها منوط به وجود شرط خاصی است. در طلاق توافقی، طرفین می‌توانند در خصوص بازگشت هدایا توافق کنند، اما در غیر این صورت، پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی معمولاً امکان‌پذیر نیست.
- تفاوت میان هدایا و مهریه: هدایا و مهریه ماهیت متفاوتی دارند. مهریه حق مالی زوجه است که قابل مطالبه در هر شرایطی است، اما هدایا فقط در صورت تحقق شرایط خاصی قابل بازگشت هستند.
شیوه‌های توافقی برای تعیین تکلیف جهیزیه و هدایا
- توافق در دفترخانه رسمی: زن و شوهر می‌توانند در دفترخانه اسناد رسمی، توافق‌نامه‌ای تنظیم کنند که در آن تکلیف جهیزیه و هدایا مشخص شود.
- ثبت توافق در دادخواست طلاق توافقی: توافق درباره جهیزیه و هدایا می‌تواند در متن دادخواست طلاق توافقی درج شود و با امضای طرفین، لازم‌الاجرا گردد.
- تعیین داور برای حل اختلافات احتمالی: تعیین داور یا حکم ثالث می‌تواند به عنوان راهکاری برای حل اختلافات احتمالی در آینده مورد استفاده قرار گیرد.
مشکلات احتمالی در پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی
- عدم وجود سیاهه جهیزیه: در نبود سیاهه، اثبات مالکیت جهیزیه برای زن دشوار می‌شود. در این شرایط، شهود و قرائن نقش مهمی در اثبات ادعا دارند.
- عدم توافق در مورد هدایا: اگر توافقی درباره هدایا وجود نداشته باشد، استرداد آن‌ها با موانع قانونی مواجه خواهد شد و احتمال رد دادخواست وجود دارد.
نتیجه‌گیری
پس ستاندن هدایا و جهیزیه در طلاق توافقی تابع توافقات طرفین است. تنظیم سیاهه جهیزیه، توافق در مورد هدایا و ثبت این توافقات در متن دادخواست طلاق می‌تواند از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری کند. در صورت عدم توافق، رویه قضایی تکلیف این اموال را بر اساس مستندات و قرائن موجود مشخص خواهد کرد.